...अनि ढल्यो बलिउडको विश्वविद्यालय

हिन्दी फिल्म उद्योगमा केही यस्ता अभिनेता छन्, जसलाई सिनेमाको स्तम्भ मानिन्छ। त्यो सूचीको माथिल्लो स्थानमा आउँछ वरिष्ठ कलाकार गुरु दत्तको नाम। उनलाई सिनेमा बनाउने विश्वविद्यालयको रूपमा हेरिन्छ।

आजसम्म गुरु दत्तले बनाएका र गरेका फिल्महरूबाट कलाकारहरूले केही न केही सिकिरहन्छन्। सिनेमा पढ्ने विद्यार्थीले पनि तीबाट धेरै कुरा सिक्न पाउँछन्।

गुरु दत्त एक लेखक, निर्देशक, अभिनेता र फिल्म निर्माता पनि थिए। उनले 'कागज के फूल', 'प्यासा', 'मिस्टर एण्ड मिसेस', 'बाज', 'जाल', 'साहिब बीबी और गुलाम' जस्ता धेरै उत्कृष्ट फिल्म दिए।

गुरु दत्तले आफ्नो करियरमा धेरै उपलब्धि हासिल गरेका थिए। तर दुर्भाग्यवश उनको नाम पनि ती कलाकारहरूमा सामेल छ जसको मृत्युको कथा रहस्यमै रह्यो। गुरु दत्तको ३९ वर्षको उमेरमा आत्महत्या गरे। उनको मृत्युको अघिल्लो रातको कथा उनका साथी र उनका अधिकांश चलचित्रका लेखक अबरार अल्वीले आफ्नो पुस्तक टेन इयर्स विथ गुरु दत्तमा वर्णन गरेका थिए।

९ अक्टोबर १९६४ को साँझ अर्थात् गुरु दत्तको मृत्युको ठीक एक दिनपछि फिल्म ‘बहारे फिर भी आएंगी’की नायिकाको मृत्युको कथा लेख्ने काम चलिरहेको थियो। अबरारले साँझ ७ बजेतिर त्यहाँ पुग्दा वातावरण अर्कै भएको बताए। गुरु दत्त रक्सीमा डुबेका थिए। उनको अनुहारमा तनाव र डिप्रेसन प्रष्ट देखिन्थ्यो ।

उनले गुरुका सहायक रतनलाई सोधे के हो? अबरारले ती दिनमा गुरु दत्त र उनकी श्रीमतीबीच लामो समयदेखि मनमुटाव भएको बताएका थिए। गुरु दत्त आफ्नो व्यक्तिगत जीवनलाई लिएर चिन्तित थिए। दुवै जना फोनमा कुरा गर्दा झगडा हुन्थ्यो। हरेक कलपछि गुरु दत्तको अनुहारमा तनाव र क्रोध दुवै बढ्दै गयो। गीताले गुरु दत्तलाई छोरीसँग भेट्न निषेध गरेकी थिइन्। फोनमा गुरु दत्तले गीतालाई भने, ‘यदि मैले छोरीको अनुहार नदेखे भने तिमीले मेरो शव देख्नेछौ।'

अबरारले आफ्नो पुस्तकमा भनेका छन्, ‘गुरु दत्तले जतिसुकै नशा गरे पनि नियन्त्रण गुमाउनुभएन। उसलाई अर्को पेग चाहियो र खाना खाएन। यो सबै राति एक बजे भयो। मैले उनीसँग कुरा गर्न खोजे तर उसले सुत्न चाहेको बताए। मैले उसलाई सोधेँ- मैले सिन नहेर्ने भनी सोधेँ। मैले लेखिसकेपछि हरेक दिन गुरु दत्तले त्यसको विवरण लिने गर्थे, तर त्यो दिन उनले लिन मानेनन् र आफ्नो कोठामा गए।'

त्यो रात गुरु दत्तको जीवनको अन्तिम रात थियो। त्यो दिन उनको बंगला, आर्च रोयलमा के भयो भनेर धेरै कमलाई थाहा छ। अबरारले रतनबाट गुरु दत्तको दुखद खबर पाएको बताए। राति तीन बजे गुरु दत्तले रतनलाई सोधे– अबरार कहाँ छ? रतनले सोधे- मलाई लेख्न दिएर गयो। फोन गरूँ? गुरुदत्तले भने-छोडिदेउ, व्हिस्की देऊ। रतनले भने-ह्विस्की छैन। तर गुरु दत्त मानेनन्, बोतल उठाए र कोठामा गए ।

अभिनेत्री नरगिस दत्तले बिहान साढे ८ बजे डाक्टर घर पुग्दा आफू सुतिरहेको सोचेर फर्केको बताइन्। यस क्रममा गीता दत्तले उनलाई लगातार फोन गरिरहेकी थिइन्। रतनलाई ढिलो सुतेको महसुस भयो त्यसैले अझै सुतिरहेको छ तर गीताले केही असामान्यता महसुस गरिन् । उनले रतनलाई ११ बजे ढोका तोड्न भनिन्। ढोका तोड्दा रतनले गुरु दत्त ओछ्यानमा सुतिरहेको देखे ।

अबरार बताउँछन् कि जब उनी आर्क रोयलमा पुगे, उनले गुरु दत्तलाई शान्तपूर्वक सुतिरहेको पाए र ओछ्यानको छेउमा एउटा सानो सिसीमा गुलाबी रंगको तरल पदार्थ थियो। उसको मुखबाट फिँज निस्किरहेको थियो। उनले आत्महत्या गरेका थिए।

गुरु दत्त सदाका लागि संसार छाडेर गए। तर सिनेमामा उनलाई अमर बनायो, उनी कहिल्यै बितेनन्।